Decreet over ammoniakreductie: nog nooit was gebakken lucht zo duur

Vorige week werd het decreet bekrachtigd over maatregelen die de ammoniak moeten reduceren. Het decreet bundelt technieken waarmee landbouwers de neerslag van stikstof kunnen doen dalen. De focus ligt op end-of-pipe-technieken, zoals luchtwassers, waarbij ammoniak pas op het einde van de rit uit de lucht gezuiverd wordt. Zo probeert de Vlaamse Regering de landbouwer zekerheid te bieden: heb je een of meer maatregelen uit de lijst ingevoerd, dan zit je safe. Ook als later blijkt dat de maatregel niet tot de verhoopte resultaten leidt.

Dat zou edelmoedig zijn, mochten de technieken niet zo zwaar onder vuur liggen. De afgelopen jaren verschenen er in Nederland rapporten die aantonen dat verschillende stalsystemen en luchtwassers niet doen wat ze op papier beloven. In Vlaanderen werd eerder al duidelijk dat een op de drie luchtwassers niet werkt zoals verwacht. Meer nog: een op de vier stond bij controles niet eens aan. Dat hoeft niet te verbazen, want de technologie slokt heel veel energie en water op. Het zijn kosten die landbouwers liever kwijt dan rijk zijn.

Als antwoord op de roep naar rechtszekerheid is die lijst met technieken dus behoorlijk wankel. In het beste geval verzachten ze de stikstofproblematiek tijdelijk, maar ze vragen enorme investeringen, zowel van landbouwers als van de belastingbetalers, en geven geen geschikt antwoord op de uitdagingen van de sector.

De Raad van State gaf in oktober vorig jaar een duidelijk schot voor de boeg met een bijzonder kritisch advies over de doeltreffendheid van sommige staltechnieken. De Raad stelde bovendien dat het onduidelijk was of het decreet voldoende rekening hield met het water- en energieverbruik. Zo hebben bepaalde luchtwassers tot 1,3 kubieke meter water nodig per kilo afgevangen ammoniak. Dat kan neerkomen op zo’n 3,9 kubieke meter of 3.900 liter per dier per jaar, wat voor de West-Vlaamse varkensstapel alleen al miljoenen liter water betekent.

Het is absurd dat we in een regio die in West-Europa als enige gekenmerkt wordt door extreme waterschaarste, inzetten op een techniek die zo waanzinnig veel water vraagt. De aandacht voor water- en energieverbruik blijft onbegrijpelijkerwijze beperkt tot een detail in het decreet. Net zoals de risico’s van het gebruik van zwavelzuur die bepaalde luchtwassers nodig hebben om te functioneren.

Bovendien krijgen dieren in een potdichte stal te kampen met gezondheidsproblemen, zoals oogirritaties en een moeilijke ademhaling, door de gassen uit de mestkelder. Tel daarbij dat luchtwassers stalbranden versnellen en het is duidelijk dat de Vlaamse regering haar belofte (die in het regeerakkoord staat) om meer aandacht te schenken aan dierenwelzijn, compleet negeert.

Tot slot leidt deze aanpak weg van de kern: de import van stikstof via veevoer en kunstmest. De gigantische invoer van soja en granen doet onze veestapel uit zijn voegen barsten, want zo zijn we niet meer gebonden aan onze eigen Vlaamse grond om vee te houden.

Maatregelen zoals regionaal gesloten kringlopen (door de productie van veevoer en het afzetten van mest in overeenstemming met de omgeving) krijgen nog altijd geen plek in dit decreet. Er is nood aan een lijst die werk maakt van een meer grondgebonden, circulaire bedrijfsvoering en die ook biologische landbouwers een toekomstperspectief geeft.

Wel zal straks met publiek geld worden gesmeten om dure stallen, luchtwassers en andere staltechnieken betaalbaar te maken voor de landbouwers: honderden miljoenen belastinggeld worden vrijgemaakt als doekje voor het bloeden.

Het is slecht besteed geld: in het beste geval wordt een van de milieuknelpunten licht gelenigd, maar andere, even belangrijke, zullen net verergeren.

Je kunt een oude stal immers niet pimpen met luchtwassers. Landbouwers die met oude stallen zitten, zullen er nieuwe moeten zetten. De stallenbouwers kunnen zich in de handen wrijven.

Dat alles wakkert opnieuw schaalvergroting aan, in landschappen die nu al gedegradeerd zijn tot industriële niemandslanden, zoals in de Westhoek en midden-West-Vlaanderen. Onder het vaandel van ‘milieuregels’ zwengelen we de tendens aan naar een steeds meer geconcentreerde agro-industrie en trekt de Vlaamse overheid de financiële strop nog wat harder om de nek van de boer.